Φρέσκα κουλούρια….

Τα τελευταία τρία χρόνια, οι κεντρικές τράπεζες έχουν καταφύγει στην παροχή αρκετών $τρίσ στις αγορές, προκειμένου να διασφαλίσουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα από τις συνέπειες της κατάρρευσης του την περίοδο 2007-2008. Αυτή η πρακτική έχει πλέον αναχθεί σε ιδεολογικό πόλεμο. Φορολογούμενος εναντίον κράτους. Και εκεί, εκκολάπτεται μια σημαντική παρεξήγηση.

Το κράτος δεν είναι εχθρός. Είναι το περιβάλλον στο οποίο λειτουργεί και αναπνέει φυσικά μια κοινωνία.

Ο κρατισμός είναι το πραγματικό καρκίνωμα για την κοινωνία. Ο κρατισμός μπορεί να συνοψισθεί στην αποδοχή των πολιτών ότι το κράτος πρέπει, και οφείλει να διαδραματίζει       σημαντικό ρόλο στην όποια συνδιαλλαγή τους με την υπόλοιπη κοινωνία. Η αποδοχή δηλαδή ενός κράτους-«νταβατζή». Ο κρατισμός αφαιρεί από τον πολίτη την δυνατότητα της δημιουργίας και την εναποθέτει πλήρως στα χέρια των εκπροσώπων του. Του αφαιρεί την πρωτοβουλία που είναι απαραίτητη για κάθε μορφής πρόοδο και τον μαζικοποιεί..

Αφαιρώντας το καρκίνωμα, τον κρατισμό, κάποιος πρέπει να είναι προσεκτικός να μην σκοτώσει τον ασθενή (κράτος και κοινωνία). Σε αυτήν την αποτυχία συνίσταται ο κίνδυνος της αναρχίας και της συνεπαγόμενης ανόδου του ολοκληρωτισμού.

Η μάχη είναι πρώτα από όλα ιδεολογική. Οι θεωρίες του Άνταμ Σμίθ, ο οποίος συνέδεσε την ελευθερία του «επιχειρείν» με την προσωπική ελευθερία, έχουν στην πράξη καταργηθεί από τις μοντέρνες κοινωνίες. Από το 1848, η ακραία εφαρμογή των θεωριών αυτών είχε οδηγήσει στις πρώτες κοινωνικές εκρήξεις την Ευρώπη και κατά συνέπεια στην συγγραφή του «Κεφαλαίου» αλλά και του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου». Άλλωστε ο Σμίθ μιλούσε κυρίως για την ελευθερία του «επιχειρείν», όχι για την πλήρη απομάκρυνση του κράτους από κάθε έκφανση της κοινωνικής ζωής (υγεία, παιδεία, ασφάλεια, αγαθά κοινής ωφέλειας), όπως υποστηρίζουν οι νεοφιλελεύθεροι επίγονοι του, με πρωταγωνιστή τον Μ. Φρίντμαν.

Το πρόβλημα της ιδεολογικής διένεξης μεταξύ των νεοφιλελεύθερων (ανοιχτή αγορά) και των αναπτυξιακών οικονομολόγων (πιο ελεγχόμενη αγορά), οφείλεται τελικά στην διαφορά του ορισμού του κοινωνικού καλού. Για τους νεοφιλελεύθερους, η μέγιστη κοινωνική ωφέλεια συνοψίζεται στην δυνατότητα ενός ανθρώπου να πλουτίσει απερίσπαστα. Αντίθετα, στη λογική του Κέινς ή του Νας, το συνολικό κοινωνικό καλό, πρέπει να λαμβάνεται υπ’οψιν στον καθορισμό των κανόνων που διέπουν το κράτος και τον πολίτη, άρα στο κοινωνικό συμβόλαιο.

Στο μεν πρώτο συλλογισμό, το πρόβλημα είναι σαφές. Ο διαχωρισμός ατόμου και κοινωνίας, είναι επικίνδυνος για την ίδια την ύπαρξη της κοινωνίας. Και στον δεύτερο όμως υπάρχει ένα πρόβλημα. Ποιος ορίζει το κοινωνικό καλό, σε κάθε χρονική περίσταση; Είναι αρκετό να εκλέγεις αντιπροσώπους, οι όποιοι σε οποιοδήποτε σύστημα έχουν αποδεδειγμένα αποκαλύψει τις ανεξάντλητες δυνατότητες διαφθοράς τους; Έχει πραγματική ισχύ ένα σύστημα το οποίο υπόσχεται τη ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ πλουτισμού σε όλους, ανεξαρτήτως τάξης (στη θεωρία), αλλά  δεν μεριμνά για αυτούς που, αναπόφευκτα, δεν θα τον πετύχουν; Και πρέπει να αντικατασταθεί από ένα σύστημα όπου κάποια κεντρική εξουσία, υποκείμενη σε κάθε είδους διαφθορά και διαπλοκή, ορίζει τι είναι σημαντικό για το κοινωνικό καλό;

Το πρόβλημα δεν είναι στις θεωρίες. Είναι στην ηλικία των συμμετεχόντων στο debate. Ο Σμίθ έζησε δύο αιώνες πίσω. Ο Μάρξ ενάμιση. Ο Κέινς, άφησε τα κοκαλάκια του το 1946. Ο Φρίντμαν, πέθανε πλήρης ημερών το 2007, σε ηλικία 94 ετών. Ο Χάγιεκ πέθανε το ’92. Ο Νας, είναι 84 ετών, με ιστορικό ψυχασθένειας. Οι άνθρωποι αυτοί μιλούσαν για άλλες κοινωνίες, όχι για τον παγκοσμιοποιημένο 21^ο αιώνα. Όχι για έναν κόσμο με μεγάλα ποσοστά μόχλευσης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Όχι για έναν κόσμο με την δύναμη στις αναδυόμενες αγορές.

Το πρόβλημα είναι ότι εμείς όλοι, ασχοληθήκαμε τόσο με επαναστάσεις, πολέμους, και την καινούρια 3D τηλεόραση, που σταματήσαμε να παράγουμε ιδέες για το πώς θα γίνει ο κόσμος καλύτερος. Αντιδρούμε, αντί να δρούμε. Και ότι, τελικά, πάνω στην κρίση που υπάρχει ανάγκη κατεύθυνσης, ο ιδεολογικός πόλεμος, διεξάγεται με σκουριασμένα όπλα.

Δεν ξέρω ποια είναι η λύση τελικά. Αλλά ξέρω αυτό: «ΦΡΕΣΚΑ ΚΟΥΛΟΥΡΙΑ ΚΟΥΛΟΥΡΑ!»

Βλακώδης βία...

Η βία, είναι στην τελική ένας τρόπος να τραβήξουμε την προσοχή. Όσο δεν παράγει νεκρούς, και απλώς σπασμένα καταστήματα, κάποιοι μπορούν να ισχυριστούν ότι πετυχαίνουν το σκοπό τους. Ήδη, δεκάδες άρθρα σε όλο τον κόσμο στρέφουν την προσοχή των αναγνωστών στην Ελλάδα. Το πρόβλημα δεν είναι η βία. Η βια είναι μέσο για κάτι. Λεφτά, δημοσιότητα, ξέσπασμα...

Το πρόβλημα είναι οτι φωνάζουμε σαν τα παιδάκια, για προσοχή. Το πρόβλημα είναι ότι παρά τις ξεκάθαρες προσπάθειες των "εταίρων" μας να μας θυσιάσουν στο βωμό των αγορών (τι κουτοί θεέ μου... λες και μόλις καταστραφεί η Ελλάδα οι αγορές θα ηρεμήσουν με τις υποσχέσεις τους) εμείς δεν ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΖΟΜΑΣΤΕ για ένα κράτος δραχμής. Ο φόβος έγινε τελικά δράση, αλλά δράση βίας.

Το πρόβλημα της βίας είναι οτι είναι απλώς η λάθος αντίδραση. Σε μια οικονομία που ήταν στημένη λάθος από την αρχή, στο πελατειακό κράτος, στην φοροαποφυγή επιχειρηματιών, στη μαφία, στα διαπλεκόμενα, στα ναρκωτικά. Το πρόβλημα είναι ότι 2 χρόνια έχουμε σταματήσει να σχεδιάζουμε ένα μέλλον προσπαθώντας να μείνουμε ζωντανοί. Αντίθετα, οι Γερμανοί κερδίζουν χρόνο και προετοιμάζονται για μια διάσπαση της Ευρωζώνης.

Η βία, είναι όργανο, αλλά όργανο του βλάκα. Η προετοιμασία, ο σχεδιασμός, η στρατηγική και η τακτική, όλα μέρος ενός οράματος για το που ΜΠΟΡΕΙ να είναι η Ελλάδα σε 10 χρόνια. Αυτό λείπει. Αν είχαμε κάτι τέτοιο, δεν θα χρειαζόμασταν καν το Ευρώ. Οι αγορές τις αδυναμίες χτυπάνε, και εμείς κάναμε τους εαυτούς μας αδύναμους.

Δεν καταδικάζω τη βια γιατί είναι αντιδημοκρατική (που δεν είναι απαραίτητα). Την καταδικάζω γιατί είναι βλακώδης σπατάλη χρόνου, και πόρων. Γιατί φωνάζει «είμαι αβοήθητος», αντί μιας στρατηγικής που θα φωνάζει «δεν θα με αγγίξετε». Γιατί δεν αλλάζει τίποτα!

Το μάταιο (αυτής) της αντίστασης

«Εδώ είναι η Σπάρτη» φωνάζει ο Λεωνίδας, και πετάει τον Πέρση απεσταλμένο, (τον καταπληκτικό Peter Mensah), στο πηγάδι. Εν συνεχεία, παίρνει 300 παλικάρια διαλεγμένα για τους διαγραμμισμένους κοιλιακούς τους, και πάει να αντιμετωπίσει το τέρας, που όπως μας λέει το Χόλυγουντ τον είδε και περιορίστηκε στο να του κάνει μασάζ... Αυτή είναι η παράδοση μας, η ιστορία που σαν παραμυθάκι μαθαίνουν όλα τα παιδιά στη χώρα μας. Αντίσταση στον τύραννο, ακόμα και με κόστος της ζωής μας.

Πάτε τώρα μια βόλτα σε μια πορεία του σήμερα. Αν ο Λεωνίδας θυσιάστηκε ώστε να ενωθούν οι Έλληνες και να πολεμήσουν τους Πέρσες οργανωμένα, το ηθικό δίδαγμα της ιστορίας χάνεται στα CGI του Χόλυγουντ, και στις τάξεις άπειρων και κακοπληρωμένων μέχρι εξαθλίωσης δασκάλων. Η αντίσταση γίνεται αυτοσκοπός. Χωρίς οργανωμένο σχέδιο ανάκαμψης και με βαθιά διαίρεση ανάμεσα μας. Το δοκιμάσαμε και παλιότερα, αλλά η ιστορία έθαψε τα Ορλωφικά πολύ βαθύτερα από τις Θερμοπύλες.

Την Παρασκευή είδα πολλές πορείες ανεξάρτητες, ώστε να περιφρουρηθούν. Ανοργάνωτους απλούς ανθρώπους μπροστά στη βουλή να φεύγουν σαν τα γελάδια μπροστά στους αρματωμένους μέχρι τα δόντια αστυνομικούς, που είχαν στηθεί από νωρίς, φορώντας τις μάσκες τους και κάνοντας μανούβρες, Αμαλίας και Ξενοφώντος γωνία. Αστυνομικούς που ποδοβόλησαν πολίτες που έφευγαν μπροστά τους, συνέλαβαν πιτσιρίκια που τα έκανα και εγώ καλά, και χθες κάθονταν απαθείς μπροστά σε μια Αθήνα που παραδιδόταν στις φλόγες και στην αναρχία.  Άλλοι πολίτες τους έβριζαν, άλλοι έβριζαν τους βουλευτές, και άλλοι βρίζονταν μεταξύ τους. Είδα και τους «μπαχαλάκηδες» πολύ βολικά να εμφανίζονται με το που πύκνωνε ο κόσμος. Μια φορά δεν εμφανίστηκαν, και οι βουλευτές δεν μπορούσαν να φύγουν από το μαγαζί. Χάος, διαίρεση και ίντριγκα, ακόμα και στη διαμαρτυρία.

Τι νόημα έχει να σηκώνεις κεφάλι όταν δεν είσαι έτοιμος; Χωρίς σχέδιο, οργάνωση και αιφνιδιασμό. Χωρίς όραμα για το πού πρέπει επιτέλους να πάει αυτή η κοινωνία; Χωρίς να προσπαθήσεις έστω να αναδείξεις ηγέτη. Με τον καθένα μας να ονειρεύεται λαούς να τον ακολουθούν στις ηρωικές τους προσπάθειες να σώσει την Ελλάδα; Που μόνο ως Λεωνίδας θα πολέμαγε, ποτέ ως οπλίτης; Πως θα απαντήσουμε στο τι νόμισμα θέλουμε, όταν δεν μπορούμε να απαντήσουμε τι χώρα θέλουμε; Βλέπουμε εχθρούς στον Σόιμπλε, το Ρέσλερ και τη Μέρκελ, στους Αμερικανούς και τους Εγγλέζους, και δεν βλέπουμε τον μεγαλύτερο: τον κακό εαυτό μας.

Η Σπάρτη, η Αθήνα,  ο Λεωνίδας, ο Κολοκοτρώνης, όλες οι φιγούρες μας δίδαξαν ότι η αντίσταση φέρνει αποτέλεσμα μόνο με σχέδιο. Μόνο με οργάνωση. Το θέαμα την Παρασκευή ήταν αποκαρδιωτικό. Και μέσα, αλλά κυρίως έξω από το μεγάλο μπεζ κτήριο. Ας διαμαρτυρηθεί ο κόσμος όσο θέλει. Αλλά ας βάλουμε επί τέλους κάτω τα πράγματα και ας πάμε προς μια κατεύθυνση. Γιατί το μοναδικό πράγμα χειρότερο από κακό καπετάνιο, είναι το άδειο τιμόνι. Αυτό που το παίρνει κάθε μούτσος (ή λοχίας), και σε πάει στο δικό του προορισμό…

Γιατί δεν αλλάζουμε;

«Η χώρα που δεν έχει ανακαλυφθεί, από την οποία κανείς ταξιδιώτης δεν επιστρέφει, προβληματίζει τη θέληση και μας αναγκάζει να υποφέρουμε τα δεινά που έχουμε, παρά να πηγαίνουμε σε άλλα που αγνοούμε. Έτσι η συνείδηση μας κάνει όλους δειλούς»

Άμλετ, Σκηνή 3, Πράξη 1

65 δισ. χρόνια πριν, ένας μεγάλος κομήτης έπεσε στη γη. Οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν, ενώ μικρά θηλαστικά, με προσαρμοστικές δυνατότητες επέζησαν. Κάποτε αυτά εξελίχθηκαν σε ανθρώπους. Ο άνθρωπος έχει το χάρισμα της γρήγορης εξέλιξης. Σε λιγότερο από 100.000 χρόνια εξελίχθηκε από  Νεάντερταλ σε Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Σε λιγότερο από 100 χρόνια βγήκε από το σκοτάδι του μεσαίωνα, για να φτιάξει την αναγέννηση.

Η Ελλάδα σήμερα απειλείται πολύ σοβαρά με εξαφάνιση. Και όμως είναι εμφανές σε όλους ότι τα συστατικά στοιχεία της ανθρώπινης επιβίωσης, η προσαρμογή και η εξέλιξη, απουσιάζουν τελείως από την ελληνική κοινωνία. Το ερώτημα λοιπόν που πρέπει να θέσουμε είναι το εξής: «γιατί δεν αλλάζουμε»?

Η απάντηση, είναι τελικά εκπληκτικά απλή:  

(1)    Γιατί η συνταγή είναι λάθος. Όχι η συνταγή του μνημονίου. Αυτό δεν θα το μάθουμε ποτέ αφού δεν το εφαρμόσαμε. Η ιδέα της συνταγής, ότι ο εταιρικός φιλελευθερισμός συνεπάγεται και πολιτικό και πολιτισμικό φιλελευθερισμό, είναι αποδεδειγμένα λάθος. Αποδείχτηκε λάθος μετά τη βιομηχανική επανάσταση, όπου η καταπάτηση των δικαιωμάτων των εργατών έφερε τις επαναστάσεις του 1848 και εν τέλει το κομμουνιστικό δόγμα. Αποδείχτηκε λάθος όταν έγινε αντιληπτό ότι εταιρίες περιμένουν μεγάλες ανθρωπιστικές καταστροφές για να επενδύσουν σημαντικά και να αλλάξουν το status quo, ανεξάρτητα από την θέληση των πολιτών. Αποδείχτηκε λάθος όταν το 2008 όλες οι τράπεζες παγκοσμίως προσέφυγαν στα λεφτά των φορολογουμένων για να σωθούν. Το «μαγικό χέρι της αγοράς» αποδείχτηκε μύθος. Μαγικά, άλλωστε, τάζουν μόνο στους ιθαγενείς και στα παιδιά. Όταν ο τελικός στόχος ενός κοινωνικού συστήματος είναι η κοινωνική ειρήνη και πρόοδος, και όχι ο ατομικός πλουτισμός, τότε ο άκρατος φιλελευθερισμός αποτελεί λάθος συνταγή.

(2)    Γιατί η αντίδραση πάντα προηγείται της αλλαγής. Αλλά και να θέλει να αντιδράσει κανείς δεν μπορεί. Γιατί ο χώρος της αντίδρασης είναι «ρεζερβέ» από επαγγελματίες συνδικαλιστές και επαγγελματίες αντιδραστικούς. Ναι, όλοι θέλουμε να αντιδράσουμε, αλλά ποιος θα ήθελε να βρεθεί δίπλα σε παιδάκια που παίζουν πετώντας μανταρίνια στους αστυνομικούς δίνοντας τους κάθε αφορμή για βία, ή δίπλα σε άλλα παιδάκια που καίνε τράπεζες και ενίοτε τους εργαζομένους μέσα; Δίπλα στον Παναγόπουλο που θεωρεί ότι το να εμφανιστεί σε μια 24ωρη απεργία είναι η απάντηση για την εξαφάνιση 80 ετών κοινωνικών κατακτήσεων; Με την διαδικασία αντίδρασης καπελωμένη, δεν μπορεί να ξεσπάσει η κοινωνία, και τελικά κλείνεται σπίτι και περιμένει το μοιραίο.

(3)    Ο βασικότερος λόγος όμως που δεν αλλάζουμε είναι η απουσία οράματος. Γιατί να θέλει να αλλάξει κάποιος αν δεν ξέρει σε τι; Αν πιστεύει ότι όσο και να προσπαθήσει, θα δει πάλι το πρόσωπο του Βενιζέλου, ή του Σαμαρά να του λέει ότι απαιτούνται και άλλες θυσίες; Όταν οι θυσίες δύο ετών έχουν καταλήξει σε 30.000 άστεγους, παιδιά υποσιτισμένα, και ανθρώπους που τρώνε από τα σκουπίδια, η αδυναμία των πολιτικών να δώσουν κάποιο όραμα, γίνεται εμφανέστατη και μοιραία. Για πραγματική αλλαγή απαιτείται όραμα. Κάτι για το οποίο θα παλέψει κανείς. Ένα κράτος, ανεξαρτήτως νομίσματος, ισονομίας, με κάποια βασικά δικαιώματα κατοχυρωμένα, με τάξη ασφάλεια και παιδεία για να μεγαλώσουν τουλάχιστον τα παιδιά μας. Με πολιτισμό. Μια κυβέρνηση «από τους πολίτες, για τους πολίτες, με τους πολίτες» (Α.Λίνκολν).

Δεν αλλάζουμε γιατί η συζήτηση μένει στην επιβίωση και όχι στην πορεία και την ποιότητα της αλλαγής. Γιατί οι λίγοι δεν θέλουν αλλαγή, και οι πολλοί δεν τους εμπιστεύονται να μας αλλάξουν. Αλλά όσο δεν αλλάζουμε, τόσο απειλούμαστε με την μοίρα των δεινοσαύρων. Έλληνες… οι δεινόσαυροι του δυτικού πολιτισμού. Και έτσι έχουμε θάνατο αντί για Αναγέννηση.

Υ.Γ. Θα έγραφα με περισσότερα παραδείγματα, και περισσότερους συγγραφείς και πολιτικούς να μνημονεύσω (Βιτγκενστάιν, Καστοριάδης, Ελύτης, Καζαντζάκης, Γκάντι, Μαντέλα). Αλλά επειδή ο νόμος για τα πνευματικά δικαιώματα (ACTA) πλέον θα απαιτεί να έχω γραπτή συναίνεση για οτιδήποτε χρησιμοποιώ και είναι μικρότερο των 90 ετών, ο Σέξπηρ και ο Λίνκολν είναι ο,τι μου έμεινε… Ο πολιτισμός της αγοράς και της βίας, και όχι της ελευθερίας του πνεύματος, τι μέλλον μπορεί να έχει;